Maashorst

Column: Wanneer leert Uden nu eens?

Over de valkuilen van privatisering

In bijna 30 jaar gemeenteraadswerk heb ik duizenden voorstellen langs zien komen. Verreweg de meeste waren zogenaamde hamerstukken, eenvoudige voorstellen omdat lantaarnpalen nu eenmaal moeten branden, riolen onderhouden moeten worden of uitkeringen nodig zijn. Soms zijn voorstellen omstreden, bijvoorbeeld over bezuinigingen op sociale zekerheid, onderwijs of cultuur. De fracties kunnen dan kritisch zijn en flink met elkaar in debat raken en uiteindelijk beslist een meerderheid. Heel af en toe zijn er voorstellen waarbij zo'n kritische houding achterwege blijft bij de meeste fracties en er niet verder gekeken wordt dan de aantrekkelijke buitenkant van een voorstel. Een paar voorbeelden? De privatisering van het zwembad, de inmiddels afgeblazen plannen voor Centrum West of de bouw van het ziekenhuis op de verkeerde plek.

Kenmerkend voor die voorstellen is dat er altijd vele miljoenen gemeenschapsgeld mee gemoeid zijn, dat er een blind vertrouwen is in marktpartijen en dat ze altijd prachtig verpakt worden in grootse beloften. Achteraf blijkt dan vaak dat er toch veel misgaat. De commerciële zwembadexploitant verhoogde ondanks miljoenen gemeenschapsgeld en mooie praatjes in enkele jaren drastisch de toegangsprijzen, zodat diverse mensen in de kou kwamen staan. Op de grond onder het ziekenhuis wordt zoveel verlies geleden dat er heel dure woningen gebouwd moeten worden m dat te compenseren. Maar wie koopt die op dit moment? En Centrum West? Het verlies is vele miljoenen groot en de vraag is of we daar ooit iets van terugzien van de deelnemende marktpartijen. Al die winkels en appartementen? Ze komen er niet.

Nu komt er weer zo' n voorstel aan: de privatisering van theater Markant en de bouw van een evenementenhal. Juist, door een commerciële ondernemer. Het klinkt allemaal zo mooi: de Knoerissen krijgen weer een vaste plek, verenigingen, koren en scholen kunnen er naar hartenlust uitvoeringen geven en er komt nog veel meer bruisends. En de exploitatie van theater Markant wordt voor 15 jaar uit handen gegeven, dus daar heeft de gemeente geen omkijken meer naar; het is afgelopen met de eindeloze discussie over de hoogte van de subsidie en de tekorten. En dat allemaal dank zij de inzet van een commerciële ondernemer. Mooi toch?

Maar achter die schitterende buitenkant gaat een heel ander verhaal schuil. In tegenstelling tot de meeste andere ondernemers, werkt het nieuwe Markant van Cor van der Heijden en Maarten Prinsen niet voor eigen rekening en risico. Nee, beide heren hebben goed onderhandeld met B&W. Ze krijgen bijna 800.000 euro per jaar voor het theaterprogramma, ze krijgen dik 4 ton per jaar huursubsidie, ze krijgen 100.000 euro om de uren voor verenigingen betaalbaar te maken (en vangen dus zelf de volle mep...). Ze krijgen eenmalig anderhalf miljoen om verbouwingen aan Markant te doen en daarnaast nog een vette onderhoudspot. Over 15 jaar gerekend gaat het om een slordige 23 miljoen euro. Tja, zo willen er wel meer mensen ondernemer worden...

Enkele jaren terug las ik een interessant artikel over de gezondheidszorg in Amerika. Daar pompt de overheid miljarden in commerciële ziekenhuizen. De kwaliteit is vaak slecht, maar de aandeelhouders zijn dik tevreden. In een kritische analyse over dit systeem schreven de Amerikaanse hoogleraren Woolhandler en Himmelstein: "It is an odd free market that relies largely on public dollars" (het is een vreemde vrije markt als die volop steunt op gemeenschapsgeld). Zo is het hier ook. Privatiseren is naar de markt brengen en aan de markt overlaten. Maar dan wel helemaal en niet ook nog een hoop gemeenschapsgeld erin pompen! Staatsteun is verboden, maar in dit geval zijn de mazen van de wet gezocht om het bedje te spreiden.

Het is nu eind april en over een maand valt de definitieve beslissing. Ik hoop dat er behalve de SP meer fracties zijn die tot een kritische analyse komen. En ik hoop dat de gemeenteraad eindelijk geleerd heeft van al die zaken uit het verleden waar veel gemeenschapsgeld verloren ging door een blind vertrouwen in de markt en een naïef geloof in mooie ondernemerspraatjes. We zullen zien...

Spencer Zeegers